Một nửa các bệnh lý về tâm thần khởi phát ở độ tuổi 14
Theo thông tin từ Tổ chức Y tế thế giới, có một nửa các bệnh lý về tâm thần khởi phát ở độ tuổi 14, nhưng phần lớn đều không được phát hiện hay điều trị kịp thời. Trầm cảm là rối loạn tâm thần phổ biến thứ ba trong thanh thiếu niên. Tự tử là nguyên nhân gây tử vong thứ hai trong nhóm độ tuổi từ 15 đến 29. Ngoài ra, việc sử dụng rượu và ma túy gây hại trong thanh thiếu niên là vấn đề nóng tại nhiều quốc gia, và có thể dẫn đến các hành vi nguy cơ như có quan hệ tình dục, điều khiển phương tiện giao thông không an toàn…
Tại Việt Nam, theo báo cáo mới nhất của UNICEF (2018) về tình hình sức khỏe tâm thần trong trẻ em và thanh niên độ tuổi từ 14 đến 18 thì tỷ lệ trung bình mắc các rối loạn tâm thần của nhóm này là 12%, phổ biến là trầm cảm, rối loạn lo âu, cô đơn và tăng động giảm chú ý. Ước tính tại Việt Nam có ít nhất 3 triệu thanh thiếu niên có các vấn đề về tâm lý, tâm thần nhưng chỉ có khoảng 20% trong số đó nhận được các hỗ trợ y tế và điều trị cần thiết. Tuy nhiên vấn đề đáng lo ngại là hiện tồn tại một bộ phận các bạn trẻ tìm kiếm và sử dụng rượu, thuốc lá và ma túy để nhằm xoa dịu các triệu chứng của rối loạn tâm thần. “Việc này gây khó khăn trong điều trị các rối loạn tâm thần và làm tăng nguy cơ lạm dụng chất gây nghiện dẫn đến phụ thuộc và nghiện”, một bác sĩ (BS) cho biết.
Bà Nguyễn Thùy Linh, Quản lý chương trình Trẻ em và Thanh niên (Trung tâm Hỗ trợ Sáng kiến phát triển Cộng đồng) chia sẻ, một cuộc khảo sát nhanh trên online với 230 thanh thiếu niên với câu hỏi "Vì sao bạn lại sử dụng các chất gây nghiện?". Kết quả có đến 42% người được hỏi trả lời: "Thích cảm giác này"; 38% cho biết: "Để giải tỏa stress, căng thẳng",... và có đến 31% phản hồi rằng: "Để thoát khỏi nỗi buồn, tủi thân"… Ngoài ra, trong một nghiên cứu trên gần 600 thanh thiếu niên có sử dụng ma túy độ tuổi 16 đến 24 tuổi tại Hà Nội, Hải Phòng, TPHCM do Dự án Bảo vệ Tương lai thực hiện, cho thấy chỉ riêng với trầm cảm có tới 43% người tham gia cho biết có những dấu hiệu trầm cảm ở mức độ từ trung bình đến nghiêm trọng.
Nhiều nguyên nhân dẫn đến sử dụng ma túy ở thanh thiếu niên
ThS. BS. Nguyễn Song Chí Trung, Trung tâm chuyển giao công nghệ điều trị nghiện và HIV - Đại học Y Dược TPHCM cho biết, có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến việc sử dụng ma túy ở thanh thiếu niên như: Sức ép của việc khẳng định bản thân và thuộc về nhóm bạn bè, bị bạo hành, bị lạm dụng, bố mẹ ly hôn, cuộc sống quá cơ cực… Cũng theo các BS, hầu hết thanh thiếu niên sử dụng ma túy ban đầu chỉ với mục đích thử nghiệm và ngưng sử dụng sau một thời gian, nhưng có một bộ phận sẽ có nguy cơ cao hơn với việc lạm dụng và nghiện ma túy do có chịu ảnh hưởng của các yếu tố. Cụ thể như: Khiếm khuyết bẩm sinh trong hệ thần kinh, di truyền gen, căng thẳng, trải nghiệm tiêu cực thời thơ ấu, sang chấn tâm lý, rối loạn tâm thần. Ngoài ra, các vấn đề rối loạn tâm thần có thể xuất hiện trước (là nguyên nhân) hoặc xuất hiện sau (là hệ quả) việc sử dụng - lạm dụng ma túy ở thanh thiếu niên.
Còn theo dự án Bảo vệ tương lai (Chiến lược mới nhằm kiểm soát lây nhiễm HIV trong nhóm thanh niên sử dụng ma túy ở Việt Nam), các bạn thanh thiếu niên sử dụng ma túy thường xuyên bị gia đình, hàng xóm và bạn bè kỳ thị, coi thường hoặc miệt thị.
Ngoài ra, có đến gần 60% tự kỳ thị và căm ghét bản thân dựa trên phản ứng của mọi người xung quanh khi biết tình trạng sử dụng ma túy của họ, hơn 40% trong số các bạn thường xuyên cảm thấy cô đơn và có ý định tự tử. Kỳ thị và phân biệt đối xử cũng là một rào cản nghiêm trọng hạn chế việc chia sẻ, tìm kiếm sự giúp đỡ và tiếp cận hỗ trợ của các bạn thanh thiếu niên sử dụng ma túy, khi có đến 65.9% lo sợ phản ứng của mọi người nếu biết mình sử dụng ma túy và 53.8% cảm thấy cần thiết phải giấu tình trạng sử dụng ma tuý của mình…
Về vấn đề này, bà Nguyễn Thùy Linh chia sẻ: “Gia đình và bạn bè sẽ giúp phát hiện sớm các dấu hiệu của lạm dụng ma túy và rối loạn tâm thần khi tạo được một mối quan hệ chân thành, một không gian an toàn để các bạn thanh thiếu niên có thể tin tưởng và chia sẻ các vấn đề của mình. Các bạn có thể tham gia điều trị đã tốt, nhưng đó mới chỉ là một khía cạnh trong toàn bộ quá trình hồi phục của người nghiện ma túy hoặc có vấn đề về sức khỏe tâm thần. Họ luôn cần sự đồng hành lâu dài của gia đình, bạn bè và cộng đồng”.
