Cá nhân có quyền đối với hình ảnh
Mới đây cộng đồng mạng xôn xao trước câu chuyện một cô gái được mệnh danh là hotgirl người Brazil thường xuyên đăng tải những hình ảnh của mình lên trên mạng xã hội đã phát hiện một trong những bức hình đó bị in trên áo thun được bày bán công khai tại một tiệm thời trang nữ ở Việt Nam. Hình ảnh của cô còn được sử dụng để in trên áo blouse và áo sơ mi được bán trên mạng và nhiều cửa hàng khác nhau.
Khi được báo tin sự việc, cô ấy đã liên hệ với một cửa hàng có bán áo in hình của mình, thì chủ cửa hàng cho biết những chiếc áo này họ không sản xuất ra mà nhập của Trung Quốc, nên không chịu trách nhiệm về bản quyền. Để dĩ hòa vi quý, họ xin lỗi cô gái và tặng cô vài cái áo có in hình của mình. Chưa biết thực hư cửa hàng quần áo đó nhập hàng từ Trung Quốc về bán hay tự mình làm ra sản phẩm áo có in hình cô gái người Brazil đó, nhưng việc tùy tiện sử dụng hình ảnh của người khác khi không xin phép họ là rất rõ ràng.
Theo quy định của điều 32, Bộ luật Dân sự 2015 thì cá nhân có quyền đối với hình ảnh và việc sử dụng hình ảnh của cá nhân phải được người đó đồng ý. Cụ thể: “1. Cá nhân có quyền đối với hình ảnh của mình. Việc sử dụng hình ảnh của cá nhân phải được người đó đồng ý.Việc sử dụng hình ảnh của người khác vì mục đích thương mại thì phải trả thù lao cho người có hình ảnh, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác. 2. Việc sử dụng hình ảnh trong trường hợp sau đây không cần có sự đồng ý của người có hình ảnh hoặc người đại diện theo pháp luật của họ: a) Hình ảnh được sử dụng vì lợi ích quốc gia, dân tộc, lợi ích công cộng; b) Hình ảnh được sử dụng từ các hoạt động công cộng, bao gồm hội nghị, hội thảo, hoạt động thi đấu thể thao, biểu diễn nghệ thuật và hoạt động công cộng khác mà không làm tổn hại đến danh dự, nhân phẩm, uy tín của người có hình ảnh. 3. Việc sử dụng hình ảnh mà vi phạm quy định tại Điều này thì người có hình ảnh có quyền yêu cầu Tòa án ra quyết định buộc người vi phạm, cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan phải thu hồi, tiêu hủy, chấm dứt việc sử dụng hình ảnh, bồi thường thiệt hại và áp dụng các biện pháp xử lý khác theo quy định của pháp luật”.
Như vậy pháp luật đã quy định rất rõ là cá nhân có quyền đối với hình ảnh và nếu hình ảnh của một ai đó bị sử dụng vì mục đích thương mại thì phải trả thù lao cho người đó trừ trường hợp chủ nhân của hình ảnh và người sử dụng hình ảnh có thỏa thuận với nhau về việc sử dụng hình ảnh mà không cần trả thù lao.
Quy định rõ trách nhiệm liên quan đến hình ảnh
Trở lại câu chuyện nói trên, chủ tiệm có bán sản phẩm in hình cô gái ấy vẫn phải liên đới chịu trách nhiệm về việc sử dụng hình ảnh của cô gái người Bzaxin để kinh doanh trừ trường hợp đưa ra được hợp đồng nhập hàng của một đơn vị bán áo tại Trung Quốc, và trong hợp đồng có quy định rõ trách nhiệm liên quan đến hình ảnh thuộc về đơn vị cung cấp hàng hóa. Đây cũng là cách thức để loại trừ trách nhiệm liên quan đến những kiện tụng bản quyền và những vấn đề có liên quan.
Để đảm bảo an toàn, các doanh nghiệp, cá nhân khi nhập hàng hóa nên quy định rõ trong hợp đồng là bên cung cấp hàng hóa phải chịu trách nhiệm toàn bộ về bản quyền như mẫu mã, kiểu dáng, chất liệu, hình ảnh. Nếu có tranh chấp thì bên cung cấp hàng sẽ hoàn toàn chịu trách nhiệm. Trường hợp chủ tiệm quần áo tại Việt Nam không đưa ra được hợp đồng nhập hàng hóa có ràng buộc trách nhiệm liên quan đến hình ảnh thuộc về đơn vị cung cấp hàng hóa, nếu cô gái ấy khởi kiện việc sử dụng hình ảnh của mình để kinh doanh, thì nhiều khả năng chủ tiệm phải bồi thường thiệt hại cho cô gái ấy.
Điều 13 BLDS 2015 quy định bồi thường thiệt hại: “Cá nhân, pháp nhân có quyền dân sự bị xâm phạm được bồi thường toàn bộ thiệt hại, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác hoặc luật có quy định khác”. Nguyên tắc bồi thường thiệt hại được quy định tại điều 585 Bộ luật Dân sự 2015: 1. Thiệt hại thực tế phải được bồi thường toàn bộ và kịp thời. Các bên có thể thỏa thuận về mức bồi thường, hình thức bồi thường bằng tiền, bằng hiện vật hoặc thực hiện một công việc, phương thức bồi thường một lần hoặc nhiều lần, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác. 2. Người chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại có thể được giảm mức bồi thường nếu không có lỗi hoặc có lỗi vô ý và thiệt hại quá lớn so với khả năng kinh tế của mình. 3. Khi mức bồi thường không còn phù hợp với thực tế thì bên bị thiệt hại hoặc bên gây thiệt hại có quyền yêu cầu Tòa án hoặc cơ quan nhà nước có thẩm quyền khác thay đổi mức bồi thường. 4. Khi bên bị thiệt hại có lỗi trong việc gây thiệt hại thì không được bồi thường phần thiệt hại do lỗi của mình gây ra. 5. Bên có quyền, lợi ích bị xâm phạm không được bồi thường nếu thiệt hại xảy ra do không áp dụng các biện pháp cần thiết, hợp lý để ngăn chặn, hạn chế thiệt hại cho chính mình.
Xin lưu ý là không phải thấy chủ nhân của các trang mạng xã hội đăng hình ảnh bản thân và để ở chế độ công cộng là mọi người có quyền tùy ý sử dụng để kinh doanh. Cách đây chưa lâu, ở Việt Nam cũng đã xảy ra chuyện một cô gái trẻ có gương mặt xinh xắn phát hiện hình ảnh của mình được in lên trang bìa của tập học sinh và một vài sản phẩm khác. Phát hiện sự việc, cô cùng người thân đã yêu cầu công ty có sử dụng hình ảnh của mình chấm dứt việc sử dụng hình ảnh và bồi thường thiệt hại.
