Không thể sử dụng nguồn ngân sách để ký hợp đồng
Theo báo cáo tiến độ về phòng, chống HIV/AIDS năm 2014 ở Việt Nam, các tổ chức xã hội có thể đóng góp 25-50% trong việc cung cấp một số dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS.
Tuy nhiên, hầu hết các tổ chức xã hội hoạt động trong lĩnh vực phòng, chống HIV/AIDS đều do nguồn kinh phí của các tổ chức quốc tế tài trợ. Khi nguồn tài trợ quốc tế bị cắt giảm, các tổ chức này bị ảnh hưởng nhiều.
Ths.BS Đỗ Hữu Thủy - Phó trưởng phòng Phòng Dự phòng lây nhiễm HIV (Cục Phòng chống HIV/AIDS - Bộ Y tế) - cho biết: Hiện nay, việc sử dụng ngân sách nhà nước để hợp đồng với các tổ chức xã hội tham gia phòng chống HIV/AIDS gặp một số rào cản về mặt pháp lý.
“Thủ tướng Chính phủ đã có quyết định 1387QĐ-TTg/2016 phê duyệt các danh mục y tế - dân số, nhưng hầu hết danh mục về phòng chống HIV/AIDS không nằm trong các danh mục này, vì thế không thể sử dụng nguồn ngân sách để ký hợp đồng.
Văn bản thứ hai là Nghị định 32-2019/NĐ-CP, quy định hướng dẫn về giao, đặt hàng, chỉ thực hiện đối với các đơn vị sự nghiệp công lập. Các tổ chức xã hội không phải các đơn vị sự nghiệp công lập nên không áp dụng được Nghị định này.
Rào cản cuối cùng là đến bây giờ, chưa có cơ quan nào ban hành định mức kỹ thuật, cũng như khung giá dịch vụ. Thế nên, chưa có cơ sở cho việc ký hợp đồng với các tổ chức xã hội, để họ cung cấp dịch vụ phòng chống HIV/AIDS cho chúng ta bằng nguồn ngân sách Nhà nước”, BS Đỗ Hữu Thủy phân tích.
Nhận thức được vấn đề này, Cục Phòng chống HIV/AIDS đã phối hợp với PEPFAR, USAID, USCDC, và UNAIDS xây dựng và trình Bộ Y tế “Đề án thí điểm mua sắm dịch vụ phòng chống HIV/AIDS với các tổ chức xã hội”.
Ngày 29.11.2021, Bộ Y tế phê duyệt đề án này, thực hiện từ năm 2022 đến năm 2024.
Các tổ chức nhỏ lẻ, không có tư cách pháp nhân
Trên thực tế, cơ chế đặt hàng hoặc đấu thầu (hợp đồng xã hội) cung cấp các dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS với các tổ chức xã hội được coi là một trong những lựa chọn phù hợp, củng cố sự hợp tác giữa Chính phủ và các tổ chức xã hội, hướng tới mục tiêu huy động sự tham gia có ý nghĩa của các nhóm cộng đồng nhằm đảm bảo chất lượng và hiệu quả của chương trình phòng chống HIV/AIDS.
Quá trình triển khai cho thấy, yếu tố pháp lý đã tác động đáng kể đến các hoạt động này.
Chia sẻ với phóng viên Lao Động, PGS.TS Phan Thị Thu Hương - Cục trưởng Cục phòng chống HIV/AIDS- Bộ Y tế - cho biết: Bên cạnh hướng dẫn về phòng chống HIV/AIDS, những quy định mới, như Luật Doanh nghiệp và Nghị định 80/2020/NĐ-CP, đã có những quy định về thành lập doanh nghiệp xã hội, qua đó họ hoàn toàn có đủ năng lực để tham gia đấu thầu đối với các nguồn ngân sách Nhà nước và sử dụng nguồn đó để triển khai các hoạt động phòng chống HIV/AIDS".
"Tuy nhiên, qua đánh giá thực tế, tỉ lệ các tổ chức xã hội, nhóm cộng đồng có đăng ký tư cách pháp nhân là rất thấp", bà nói.
Chương trình thí điểm mô hình Hợp đồng xã hội đã cho thấy tầm nhìn và những bước tiến quan trọng, để từng bước tạo ra môi trường thuận lợi cho sự tham gia của các tổ chức xã hội, trong đó có các nhóm cộng đồng vào công tác phòng, chống HIV/AIDS ở Việt Nam và hướng đến kiểm soát dịch vào năm 2030.
Tuy nhiên, việc thực hiện mô hình này vẫn còn những rào cản ban đầu, cần sự chung tay của các Bộ, ban ngành, các tổ chức quốc tế và doanh nghiệp xã hội.
