Lý giải về nguồn gốc của khăn rằn, diễn giả Hồ Nhựt Quang cho biết chiếc khăn rằn vốn có nguồn gốc từ người Khmer. Vì Nam Bộ là nơi có nhiều đồng bào dân tộc sinh sống cùng nhau như Khmer, Chăm, Hoa,… vì vậy người Việt cũng chịu ảnh hưởng từ văn hóa của các dân tộc này, trong đó có dân tộc Khmer.
Nhờ sự giao thoa về văn hóa, chiếc khăn rằn không chỉ là vật dụng biểu tượng của người Khmer mà bao gồm cả người Việt ở Nam Bộ. Chiếc khăn rằn dần đi vào các tác phẩm văn hóa của người dân nơi đây.
Bên cạnh đó, khăn rằn ngoài việc dùng để che nắng mưa còn được người dân Nam Bộ dùng để làm nôi đưa bé ngủ. Thời kỳ chiến tranh, người dân còn dùng khăn rằn để che kín mặt trong các cuộc họp kín.
Đi cùng khăn rằn là chiếc nón lá đơn sơ nhưng mang ý nghĩa đạo đức đầy sâu sắc. Diễn giả Hồ Nhựt Quang cho biết, chiếc nón là có tổng cộng 16 vành tre, tượng trưng cho quan niệm “nam thất nữ cửu”. Theo định nghĩa của đông y chữa bệnh ngày xưa, “nam thất nữ cửu” nghĩa là người đàn ông có 7 lỗ thoát khí, người phụ nữ có 9 lỗ thoát khí.
Đối với tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên của người Việt thì thờ Cửu Huyền Thất Tổ (Cửu là 9, Thất là 7). Vì vậy nón lá không chỉ dùng để che nắng mưa mà còn tưởng nhớ đến ông bà tổ tiên.
“Do thờ ông bà trên đầu nên người dân không dám dùng nón lá để lót ngồi, nếu dùng vào việc khác thì chỉ để trái cây tạm thời”, diễn giả Hồ Nhựt Quang chia sẻ.
Chiếc nón lá đã trở thành biểu tượng văn hóa của người dân Nam Bộ và chinh phục cả người phương Tây. Để chứng minh điều này, diễn giả Hồ Nhựt Quang tiết lộ kiến trúc sư thiết kế bưu điện TPHCM đã lấy hình ảnh của chiếc nón lá để làm biểu trưng của văn hóa địa phương, đặt ở đỉnh đầu của bưu điện thành phố với vòm cung và những đường kẻ ô vuông.
Theo diễn giả Hồ Nhựt Quang, hiện nay mỗi chiếc nón lá có giá khoảng 35.000-40.000 đồng. “Có rất nhiều món đồ truyền thống của Việt Nam nếu chúng ta thổi hồn vào đó những câu chuyện văn hóa thì giá lại khác. Vì vậy một số điểm đến du lịch quốc gia như Hàn Quốc, Nhật Bản có những vật dụng về truyền thống thường rất đắt giá”, diễn giả Hồ Nhưth Quang bày tỏ.
Đạo diễn Lê Hoàng nhận xét nón lá Nam Bộ dường như nhỏ hơn nón ở phía Bắc Bộ. Diễn giả Hồ Nhựt Quang xác nhận và cho biết nón ở phía Bắc lớn và dày hơn có thể do chất liệu tạo thành.
Ở Bắc Bộ, để chiếc nón bền đẹp hơn, người dân phết phía ngoài nón một lớp dầu mỏng hay còn được gọi là quang dầu. Ở Nam Bộ cũng tương tự nhưng với một số vùng, người dân sẽ để tự nhiên vì bên trong lá làm nón đã có dầu sẵn. “Ngày xưa tôi thường liếc nón nhanh qua lửa để nón nóng lên và chảy lớp dầu trong lá ra thì sẽ tạo nên mặt láng rất đẹp”, diễn giả Hồ Nhựt Quang chia sẻ.
Chương trình "Kính đa chiều" sẽ được phát sóng vào lúc 20h ngày 2.4 trên kênh VTV9.
