Nguy cơ đoạn chi vì đái tháo đường
Đái tháo đường được xem là một trong những “đại dịch” của nhân loại trong thế kỉ 21 vì tính chất phổ biến với những biến chứng nguy hiểm như đục thủy tinh thể, xơ vữa động mạch, tăng huyết áp, nhồi máu cơ tim,… Ngoài ra, những tổn thương bàn chân như loét lỗ đáo, nứt da chân, chai chân, móng quặp, ngón chân hình búa, chân mất cảm giác… là những biến chứng khiến người bệnh có nguy cơ phải đoạn chi.
TS BS. Trần Quang Nam - Trưởng Khoa Nội tiết Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM (BV ĐHYD) cho biết, biến chứng loét chân do bệnh đái tháo đường khá phổ biến và là một trong những nguyên nhân nhập viện hàng đầu của người bị đái tháo đường. Theo đó, ước tính hàng năm có khoảng 1- 4% người bệnh bị loét chân và 10 - 15% người bệnh đái tháo đường có ít nhất 1 lần loét chân khi mắc bệnh.
Tất cả người bệnh đái tháo đường đều có khả năng bị loét chân. Tuy nhiên, tỉ lệ loét chân cao ở những người có thời gian mắc bệnh kéo dài trên 10 năm, người bệnh kiểm soát đường huyết kém hoặc người bệnh có những biến chứng thần kinh ngoại biên, biến chứng mạch máu ngoại biên và biến dạng bàn chân. Loét chân do đái tháo đường là nguyên nhân hàng đầu gây cắt cụt chi không do chấn thương. Nếu vết loét có tình trạng lan rộng nhanh, nhiễm trùng nặng làm mất chức năng bàn chân, gây nguy cơ hoại tử thì các bác sĩ buộc phải đoạn chi để đảm bảo tính mạng cho người bệnh. Tuy nhiên, phương pháp điều trị bàn chân đái tháo đường có sự phối hợp nhiều liên chuyên khoa như nội tiết, chấn thương chỉnh hình, can thiệp mạch máu, phục hồi chức năng… hiện nay giúp giảm thiểu đến mức tối đa tỉ lệ người bệnh phải đoạn chi.
Bác N.T.L (65 tuổi, quê ở Vĩnh Long) bị đái tháo đường típ 2 đến nay đã 18 năm. Ban đầu người bệnh xuất hiện những triệu chứng mỏi chân, nặng chân, châm chích chân, đau bắp chân khi đi bộ khoảng 400m. Sau đó 2 tuần, ngón thứ 5 bàn chân phải của người bệnh diễn biến hoại tử nặng và được chỉ định cắt bỏ khi nhập viện địa phương. Tuy nhiên, sau khi đoạn chi, tình trạng hoại tử chân của người bệnh không chấm dứt mà còn lan sang ngón chân 3 và 4.
Bệnh nhân được người nhà chuyển lên điều trị tại BV ĐHYD, tại đây, người bệnh được chẩn đoán nhiễm trùng hoại tử mỏm cụt kèm theo tắc động mạch vùng cẳng chân do xơ vữa động mạch. Các bác sĩ đã thực hiện can thiệp tái thông động mạch bị tắc đưa máu tới nuôi bàn chân, sau đó cắt lọc mô và ngón chân hoại tử. Sau 12 tuần chăm sóc và theo dõi, vết thương của bác L. đã lành hoàn toàn.
Phối hợp liên chuyên khoa điều trị bàn chân đái tháo đường
TS BS. Trần Quang Nam nhận định, trường hợp này, bác L. có biến chứng tắc mạch máu kèm theo vết loét, nhưng ban đầu tình trạng bệnh chưa được chẩn đoán đầy đủ và thiếu sự phối hợp điều trị từ các chuyên khoa nên việc cắt lọc ngón chân cũng không chấm dứt hoại tử. BV ĐHYD đã triển khai qui trình điều trị phối hợp liên chuyên khoa đối với vấn đề bàn chân đái tháo đường. Đây là phương thức điều trị đã được nghiên cứu trên thế giới, cho thấy làm giảm tỉ lệ phải đoạn chi tới trên 50%.
Xử trí vấn đề hẹp tắc mạch máu luôn cần phải xem xét đầu tiên trước khi thực hiện các phẫu thuật cắt lọc vết loét. Bác sĩ chuyên khoa mạch máu sẽ chỉ định can thiệp tái thông mạch máu giúp vết thương lành nhanh hơn, tiếp theo bác sĩ chuyên khoa chỉnh hình hoặc tạo hình có vai trò quan trọng để cắt lọc mô hoại tử, ghép da và chỉnh hình biến dạng bàn chân.
Theo đó, chuyên khoa nội tiết đái tháo đường giúp người bệnh điều trị ổn định đường huyết, dùng kháng sinh, chăm sóc vết loét trong suốt quá trình điều trị. Ngoài ra, điều dưỡng sẽ tích cực thay băng chăm sóc vết thương hàng ngày, hướng dẫn người bệnh tập vận động để tránh loét tái phát, loét tì đè sau cắt lọc. Sự phối hợp toàn diện, chặt chẽ và liên tục của các chuyên khoa trong phương pháp điều trị loét chân do đái tháo đường, cùng những tiến bộ y học cho ra đời nhiều loại kháng sinh thế hệ mới để kiểm soát nhiễm trùng đã giúp tỉ lệ cứu sống chi cao gấp 3 lần so với trước đây.
ThS BS. Lê Thanh Phong - Khoa Lồng ngực Mạch máu BV ĐHYD cho biết, cứ 2 người bị loét bàn chân đái tháo đường thì có 1 người cần tái thông động mạch để làm lành vết loét. Có 2 cách tái thông bao gồm can thiệp nội mạch và phẫu thuật bắc cầu. Những người bệnh loét chân do đái tháo đường thường có nhiều bệnh nặng kèm theo, nên không phù hợp để phẫu thuật. Do đó, hiện nay can thiệp nội mạch là sự lựa chọn đầu tiên cho dạng bệnh này. Chỉ tê tại chỗ và qua một vết đâm kim qua da, không gây đau đớn và mất máu, kỹ thuật can thiệp nội mạch có thể giúp phục hồi đến 90% các động mạch bị tắc nghẽn, giúp làm lành nhanh chóng vết thương bàn chân đái tháo đường.
Ngoài ra, theo ThS BS. Nguyễn Phúc Thịnh - Khoa Chấn thương chỉnh hình BV ĐHYD chia sẻ, cắt lọc đóng vai trò rất quan trọng trong điều trị các nhiễm trùng sâu của bàn chân đái tháo đường, giúp loại bỏ mô hoại tử, thoát lưu mủ, giảm thiểu nguy cơ lan rộng, giải phóng áp lực các khoang nhiễm trùng. Với các trường hợp nhiễm trùng sâu bàn chân, người bệnh cần được cắt lọc sớm.
Các bác sĩ cũng khuyến cáo, người bệnh cần kiểm soát tốt chỉ số đường huyết, có chế độ theo dõi, thăm khám sức khỏe định kì và không nên bỏ qua bất kì dấu hiệu bất thường nào trên cơ thể để điều trị các biến chứng của đái tháo đường…
