Thuyên tắc tĩnh mạch khối - nguyên nhân hàng đầu khiến bệnh nhân ung thư tử vong
Theo BS.CKII Lâm Quốc Trung - Phó trưởng khoa Hóa trị ung thư BV Đại học Y dược TPHCM, hiện nay, có khoảng 20% người mắc bệnh ung thư bị thuyên tắc huyết khối. Nguy cơ này thường xảy ra vài tháng đầu tiên khi bệnh nhân được chẩn đoán bệnh lý ung thư ác tính, di căn xa. Thuyên tắc huyết khối tĩnh mạch là một trong những nguyên nhân gây tử vong cho người bệnh ung thư, đứng sau bệnh ung thư tiến triển.
Ở khu vực Châu Á, ghi nhận tình trạng bệnh nhân ung thư mắc thuyên tắc huyết khối cao ở các nước như: Trung Quốc, Nhật Bản, Maylaisia… chiếm 19%. Riêng với Việt Nam vẫn chưa có những nghiên cứu chính thức. Tuy nhiên, với các số liệu Hội Tim mạch Việt Nam khảo sát năm 2018, có khoảng 15% bệnh nhân ung thư có tình trạng thuyên tắc huyết khối. Khi người bệnh bị thuyên tắc huyết khối, tỉ lệ tử vong tăng trên 16% so với người không bị thuyên tắc huyết khối.
“Chúng ta thấy gánh nặng tình trạng thuyên tắc huyết khối cao, xảy ra suốt quá trình của bệnh nhân ung thư. Từ chẩn đoán, cho đến giai đoạn cuối của người bệnh. Giai đoạn chúng ta thấy cao nhất là điều trị bệnh nhân nội trú”, bác sĩ Quốc Trung nói thêm.
Có một số nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này. Đầu tiên là liên quan đến khối u tiên phát như mắc các ung thư tuỵ, dạ dày, não…, tình trạng mắc thuyên tắc huyết khối cao.
Tiếp đó là bệnh nhân đến giai đoạn di căn, tình trạng thuyên tắc huyết khối cũng nhiều hơn so với giai đoạn sớm. Đặc điểm thời gian điều trị dài làm tăng khả năng mắc thuyên tắc huyết khối.
Ngoài ra, những bệnh nhân đã trải qua một cuộc phẫu thuật lớn, kéo dài nhiều giờ hoặc điều trị nội trú thời gian lâu, sử dụng các loại thuốc hormon, hoá trị… cũng dễ gặp tình trạng này.
Chính vì vậy, khi tham gia chẩn đoán và điều trị cho bệnh nhân ung thư, các bác sĩ cần phải đánh giá xem bệnh nhân có nguy cơ bị thuyên tắc huyết khối hay không, từ đó phòng ngừa một cách chủ động.
Can thiệp sớm, giảm tỉ lệ tử vong
Năm 2016, Hiệp hội tim mạch Việt Nam có đưa ra một khuyến cáo cho bệnh nhân ung thư. Đối với bệnh nhân ung thư điều trị nội trú, nằm liệt giường cần dự phòng thuyên tắc huyết khối một cách chủ động. Còn với những bệnh nhân ung thư điều trị ngắn ngày thì không cần khuyến cáo cách dự phòng thường quy.
Đối với những bệnh nhân được phẫu thuật thì cần dự phòng một cách thường quy, tuỳ vào phẫu thuật lớn hay nhỏ. Đối với bệnh nhân ung thư điều trị ngoại trú, bác sĩ thường dự phòng cho nhóm có nguy cơ cao này.
TS.BS Bùi Thế Dũng - Trưởng khoa Nội Tim mạch Bệnh viện Đại học Y dược TPHCM cho biết, nhiều bệnh nhân bị thuyên tắc tĩnh mạch ở chân, theo thời gian khối thuyên tắc sẽ chạy lên phổi gây tắc đột ngột động mạch phổi và khiến người bệnh có triệu chứng tức ngực, đau ngực, khó thở.
Theo thống kê, có 0,1-2% dân số mắc thuyên tắc huyết khối tĩnh mạch. Đây là bệnh lý không hiếm, trong đó có 6% tử vong trong vòng 30 ngày và tỉ lệ tái phát lên đến 10% trong 5 năm đầu. Đối với những trường hợp không có nguyên nhân cụ thể thì tỉ lệ này tăng lên đến 30% sau 5-8 năm.
Thống kê trên cũng cho chúng ta thấy huyết khối ở bệnh nhân ung thư sẽ giảm tỉ lệ sống, thậm chí có thể bị đột tử. Một số trường hợp bị thuyên tắc phổi nếu không được cấp cứu kịp thời thì có thể suy hô hấp, tử vong ngay lập tức.
Theo các chuyên gia, thuốc được khuyên dùng trong những trường hợp dự phòng là sử dụng thuốc Enoxaparin, chủ yếu được tiêm dưới da. Đối với bệnh nhân ung thư nằm viện đa số được sử dụng thuốc kháng đông, hay còn gọi là thuốc kháng vitamin K. Đây là một chất cần thiết cho quá trình đông máu. Các chất tại gan nếu có vitamin K sẽ khiến cho máu loãng.
Đối với kháng đông đường tiêm thì có thể gây nên vết bầm da trên vùng tiêm của người bệnh. Người bệnh có thể lo lắng, ngại và giảm hấp thu thuốc ở những lần tiêm tiếp theo.
Ngoài ra, nhiều bệnh nhân băng thun áp lực, được chỉ định điều trị sớm đối với bệnh nhân huyết khối tĩnh mạch sâu và duy trì thời gian điều trị tối thiểu 2 năm. Hoặc đối với bệnh nhân có huyết khối lớn cấp tính ở vùng chậu - đùi, tiên lượng thời gian sống trên 1 năm, hoặc có nguy cơ động mạch bị chèn ép gây hoại tử chi, không có chống chỉ định sẽ được phẫu thuật loại bỏ khối huyết khối.
Khuyến khích bệnh nhân ngồi dậy và tăng cường vận động sớm, sau khi đeo tất áp lực y khoa hoặc dùng băng thun áp lực.
