Tác phẩm từng đoạt giải văn học thiếu nhi của Hội Nhà văn Việt Nam năm 1985, “Chú bé có tài mở khóa” là một câu chuyện phiêu lưu, kể về cậu bé Hùng bị “ném” ra ngoài xã hội, phải đối mặt với cái xấu, đối mặt với những nhọc nhằn, có khi được cưu mang, có lúc bị vùi dập.
Sách kết hợp với các tình tiết phiêu lưu với phản gián. Chuyện bắt đầu từ việc cậu bé Nam ở quê ra tỉnh chơi. Bố đi vắng, Nam trở nên bơ vơ. Nhờ làm quen với Hùng lé, một cậu bé có biệt tài mở khóa, Nam mới vào được phòng bố ở. Thế rồi, phòng bố Nam trở thành cứ điểm của bọn lưu manh và Nam bị bọn lưu manh bắt cóc… Hùng lé giúp Nam trốn khỏi hang ổ bọn cướp nhưng Hùng lại sa vào tay một bọn gián điệp kiêm buôn lậu.
Cuộc phiêu lưu của Hùng bắt đầu từ đó, khi ở Hà Nội, khi ở Hải Phòng, khi ở Quảng Ninh, bọn chúng “thử thách rèn luyện” Hùng. Cho đến khi gặp các chú công an, Hùng mới biết mình là con một liệt sĩ công an và tên gián điệp với biệt danh Cóc Vàng chính là kẻ trước đây đã giết bố Hùng.
Một cốt truyện phiêu lưu có nhiều tình tiết lạ mà tác giả Nguyễn Quang Thân đã khéo léo kết hợp những hình ảnh phóng khoáng, bay bổng do sự quan sát hàng ngày, tạo nên những cảnh huống bất ngờ, ngẫu nhiên mà hợp lý.
Cuốn sách được ra đời cách đây 30 năm. Cuộc đời ngày ấy có thể chưa nhiều cạm bẫy như bây giờ, cũng chưa có các phương tiện truyền thông hiện đại hỗ trợ, nhưng chắc chắn cũng không kém phần thu hút độc giả nhí tìm đọc để nếm trải cuộc phiêu lưu gay cấn và thú vị.
“Hùng Lé, đứa con từng lầm lạc nhưng luôn là đứa trẻ ngoan, cuối cùng đã tìm được đường về nhà. Và giờ đây có lẽ cậu bé giờ đã vào tuổi trung niên. Con trai hay con gái của Hùng Lé đang đọc lại câu chuyện phiêu lưu của cậu ngày nào.
Cuộc đời ngày ấy cũng chưa nhiều cạm bẫy nguy hiểm như bây giờ nhưng dù thế nào đi nữa, chân lý ở phía chân trời vẫn luôn tồn tại. Đó là lương tri của con người, là tâm hồn trẻ con, những tờ giấy trắng. Mong rằng, lòng tốt, tình yêu con người là hành trang mãi mãi đi cùng các bạn” - cố nhà văn Nguyễn Quang Thân viết.
