Đi dọc bờ sông Cần Giuộc, đoạn qua Bình Chánh, TPHCM, Hồng Phúc và Tú Anh ghé thăm xưởng sản xuất bếp lò đất của ông Nguyễn Văn Mạnh và biết được thêm nhiều điều thú vị.
Ông kể, trước năm 1975, làng nghề nằm ở khu cầu Lò Gốm, có những ông lão nặn bếp lò này, và ông học nghề từ họ. Đến năm 1981, ông Mạnh cùng các anh em bắt đầu tự mình làm bếp, đến nay đã hơn 40 năm.
Khoảng năm 2005, khu Lò Gốm giải tỏa để xây dựng đại lộ Võ Văn Kiệt, lò của ông Mạnh dời về đây. “Sau nhiều năm tháng thì một anh tôi mất, một anh đã lớn tuổi không làm nữa và chỉ còn mỗi tôi tiếp tục theo nghề” - ông nói.
Vì tình yêu với nghề truyền thống nên lò của ông Mạnh vẫn ngày ngày đỏ lửa cho ra các mẻ bếp đất nung chất lượng. Ông khẳng định, sức lực làm được tới năm nào thì cố gắng làm tới năm đó, khi nào không làm nỗi nữa mới nghỉ.
Con cái của ông đều ăn học đầy đủ, mỗi người mỗi việc nên cũng không theo nghề của cha ông. Điều này trở thành nỗi trăn trở của người nghệ nhân U70.
Tham gia chương trình, Tú Anh cho biết, mẹ cô vẫn giữ thói quen dùng bếp đất để nấu ăn bởi nó khiến món ăn thơm ngon và đặc biệt hơn.
“Ở nhà là ký ức gắn liền với lò bếp đất. Mỗi lần về nhà là mẹ đều bắt tôi đổ bánh xèo trên bếp đất vì nó thơm, ngon hơn và thật sự là thơm, ngon hơn thật. Mẹ thích nấu ăn nên tôi cũng học được từ mẹ rất nhiều cách nấu các món ngon” - Tú Anh kể.
Khi tìm hiểu về các công đoạn làm nghề, Quán quân The Face Vietnam 2023 khiến Hồng Phúc bất ngờ vì sự chú tâm và xông xáo. Dù không được yêu cầu nhưng cô vẫn xin được thử làm công đoạn tạo hình, cắt đất sét thừa cho bếp trước khi đem phơi.
Ở phần “Thử tài bách nghệ”, Tú Anh được ông Mạnh khen ngợi vì sự khéo léo, dù là nữ nhưng lại đóng đinh, gia cố bếp Táo Quân bằng vỏ bọc. Hoàn thành thử thách, cô nhận được món quà lưu niệm từ nghệ nhân và chương trình.
Trước đây, khi việc đun nấu bằng củi và rơm là phổ biến, bếp lò bằng đất nung dường như trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày của người dân.
Tuy nhiên, quá trình đô thị hóa cộng với sự chuyển đổi sang quá trình sử dụng bếp gas và bếp từ của người dân đã khiến cho bếp lò đất dần trở nên hiếm thấy.
Dẫu vậy, những chiếc lò bằng đất ngày nay vẫn rực lửa đâu đó trong các quán ăn, những căn bếp ở các hộ dân nội ô và nhất là người dân những vùng ven, vùng nông thôn trên khắp cả nước.
Mỗi chiếc bếp lò được làm thủ công và trải qua nhiều công đoạn từ chọn đất, nặn tạo hình, nung và gia cố sản phẩm. Đất để làm bếp lò phải là đất sét chất lượng cao từ ruộng đồng hoặc là ao nuôi cá, tôm trong vùng rồi đem trộn thêm tro trấu để làm cho đất dẻo, mịn hơn.
Dù đã có sự thay đổi trong thị trường và sự phát triển của công nghệ nhưng nghề làm đất lò bằng đất nung vẫn giữ được sự độc đáo và giá trị văn hóa của nó.
